АЛКЕНДЕР – ҚАНЫПАҒАН КӨМІРСУТЕКТЕР.АЛЫНУЫ, ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ. «Ғылыми жаңалықтар мен болжамдардың шегін көру мүмкін емес» Д.И.Менделеев « Алкендерді алу,химиялық қасиеттері және қолданылуы» тақырыбынаОқушының өз білімін бағалау парағы ___________________________ Мен білемін Білгім келеді Не білдім Қандай көмірсутектер алкендер деп аталады?Алкендердің ортақ формуласы қандай?Алкендердің бірінші гомологтық қатарының стуктуралық формуласы қандай? Оны атаңыз.Алкандарға қарағанда алкендер табиғатта практика жүзінде неге кездеспейді?Алкендердің қандай алу жолдарын білесіз? Алкендерді қандай лабораториялық жолмен алуға болады?Алкендер молекуласының құрамында қанықпаған қос байланыс болуына байланысты қандай химиялық қасиет тән?Алкендер не үшін қолданылады? Келесі сұраққа жауап беріңіз: ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛКЕНДЕРДІ АЛУ ТӘСІЛДЕРІ ЗЕРТХАНАДА АЛКАНДАР КРЕКИНГІ АЛКАНДАРДЫ ДЕГИДРИЛЕУ СПИРТТЕР ДЕГИДРАТАЦИЯСЫ ДЕГАЛОГЕНДЕУ ДЕГИДРО-ГАЛОГЕНДЕУ АЛКАНДАР КРЕКИНГІ АЛКАН → АЛКАН + АЛКЕН ҰЗЫН КӨМІРТЕК КІШІ КӨМІРТЕК ТІЗБЕКТІ ТІЗБЕКТІ МЫСАЛ: t=400-700C С10Н22 → C5H12 + C5H10 декан пентан пентен ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛЫНУ ЖОЛДАРЫ АЛКАНДЫ ДЕГИДРЛЕУАЛКАН → АЛКЕН + СУТЕКМЫСАЛ: Ni, t=500C Н3С — СН3 → Н2С = СН2 + Н2 этан этен (этилен) ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛЫНУ ЖОЛДАРЫ СПИРТТЕРДІҢ ДЕГИДРАТАЦИЯСЫСПИРТ → АЛКЕН + СУМЫСАЛ: t≥140C, Н Н Н2SO4(конц.) Н-С – С-Н → Н2С = СН2 + Н2О Н ОН этен (этилен) ЗЕРТХАНАДА АЛУ ЖОЛДАРЫ ДЕГАЛОГЕНДЕУМЫСАЛ: tН2С – СН2 + Zn → Н2С = СН2 + ZnBr2 Br Br этен 1,2-дибромэтан (этилен) ЗЕРТХАНАДА АЛУ ЖОЛДАРЫ ДЕГИДРОГАЛОГЕНДЕУ МЫСАЛ: спирттік H H ерітінді Н-С–С-Н+KOH→Н2С=СН2+KCl+H2O Н Cl этен хлорэтан (этилен) ЗЕРТХАНАДА АЛУ ЖОЛДАРЫ СХЕМЫ РЕАКЦИИ ПРИСОЕДИНЕНИЯ АЛКЕН РЕАГЕНТ ӨНІМ РЕАКЦИЯ ТИПІ Раекция және оның өнімдерін қолдану Н НН-С=С-Н + Н2 → Н НН-С — С-Н ? ? ГИДРЛЕУ(ТОТЫҚСЫЗДАНУ) Практикалық маңыздылығы жоқ Н НН-С=С-Н + Br2 → Н НН-С — С-Н ? ? ГАЛОГЕНДЕУ(БРОМДАУ) ҚАНЫҚПАҒА ҚОСЫЛЫСТАРДЫ АНЫҚТАУДА (БРОМ СУЫНЫҢ ТҮССІЗДЕНУІ).ЕРІТКІШ АЛУДА. Н НН-С=С-Н + HCl → Н НН-С — С-Н ? ? ГИДРОГАЛОГЕНДЕУ(ГИДРОХЛОРЛАУ) АНАСТЕЗИЯДА ҚОЛДАНУ ҮШІН ХЛОРЭТАНДЫ АЛУДА, А/Ш ХАРАРСЫЗДАНДЫРУДА, ЕРІТКІШ РЕТІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАДЫ. Н НН-С=С-Н + H2O → Н НН-С — С-Н ? ? ГИДРАТАЦИЯ ЭТИЛ СПИРТІН АЛУДА (МЕДИЦИНАДА ЕРІТКІШ, СИНТЕТИКАЛЫҚ КАУЧУК ӨНДІРУДЕ). Бірдей молекулалардың үлкен молекулалы заттарға қосылу процесі.МСЫСАЛ: n CH2=CH2 (-CH2-CH2-)n этилен полиэтилен (мономер) (полимер) n – полимеризация дәрежесі, жақша ішіндегі буындардың санын көрсетеді.-CH2-CH2- структурлық буын ПОЛИМЕРИЗАЦИЯ РЕАКЦИЯСЫ АЛКЕНДЕРДІҢ ЖАНУЫ МЫСАЛ: 2С2Н6 + 7О2 4СО2 + 6Н2О ТОТЫҒУ РЕАКЦИЯСЫ ЖҰМСАҚ ТОТЫҒУ – калий перманганатының ерітіндісімен әрекеттесуі (Е.Е.Вагнер реакциясы)Н2С=СН2 + [O] + H2O H2C — CH2 OH OH этиленгликоль (этандиол-1,2) ! Қанықпаған көмірсутектердің қысқа байланысқа сапалық реакциясы. ТОТЫҒУ РЕАКЦИЯСЫ Этиленнің қолданылуы Қасиеті Қолданылуы Мысал 1. Полимеризация полиэтилена, пластмасс өндірісі 2. Галогендеу Еріткіштер алу 3. Гидрогалогендеу А/ш зарарсыздандырғыштар, анестизия үшін, еріткіштер алуда Қасиеті Қолданылуы Мысал 4. Гидратация Этил спиртіналу, еріткіш ретінде қолданылады, медицинада анти-септик, синтетикалық каучук алуда 5. KMnO4Ерітіндісімен тотығуы Антифриз, тезегіш сұйықтық алуда, пластмасса өндіруде 6. Этиленнің ерекше қасиеті: Этилен жемістердің пісуін тездетеді 1 жол – зат есім (синквейн тақырыбы)2 жол – екі сын есім (синквейн тақырыбын ашатын)3 жол – үш үстеу (қозғалысты сипаттайды)4 жол – сөйлем не фраза (тақырыпқа байланысты айтылған)5 жол – синоним (резюме-сөз) СИНКВЕЙН ЭтиленҚанықпаған, активтіЖанады, түссізденеді, қосыладыЭтилен – қанықпаған көмірсутектер өкіліАлкен