Тақырыбы: Жылу мөлшері. Оның түрлері. §9-15 (8-сынып) §5.1—5.5, 6.1-6.2 (10-сынып) Сабақтың мақсаттары:а) білімділігі: Жылу беруде ішкі энергияның сандық өлшемі, мөлшері бола алатындығын, жылу мөлшері заттың табиғатына, дененің массасына және оның температурасының өзгерісіне байланыстылығын түсіндіре отырып, физикалық шамаларды оқушы санасына бекіту, білімдерін нақтылау.ә) дамытушылығы: Ішкі энергияның өзгерісін анықтауда оқушының байқағыштық, танымдық, қырағылық және есте сақтау қабілеттерін, теориялық білімі мен физикалық тілін дамыту.б) тәрбиелігі: Оқушыларды алғырлыққа, зеректікке баулу және жылу алмасудың адамзат өмірінде физикалық құбылыс ретінде атқаратын ролін ашып беру. Сабақтың түрі: теориялық – практикалықСабақтың әдіс – тәсілі: төменгі және жоғарғы сыныпта өткен тақырыптарды біріктіре отырып қайталауПәнаралық байланыс: математика, биология Ішкі энергия дегеніміз не? Ішкі энергияны өзгертудің тәсілдері қандай? Сұрақ – жауапЖылу берілудің қандай түрлерімен таныстыңдар? Оларды қысқаша сипаттаңдар. сәулелену конвекция жылуөткізгіштік Жылу берілу кезіндегі ішкі энергияны өлшеуге бола ма? Жылу берілу процесі Жылу берілу кезінде ішкі энергияның өзгеруінің өлшемі жылу мөлшері деп атайды. Аталуы Белгіленуі Өлшем бірлігі Формуласы Анықтамасы Жылу мөлшері Меншікті жылу сыйымдылығы Меншікті жану жылуы Меншікті балқу жылуы Меншікті булану жылуы Аталуы Белгіленуі Өлшем бірлігі Формуласы Анықтамасы Жылу мөлшері Q Дж Q=cm(t2-t1) Жылу берілу кезінде ішкі энергияның өзгеруінің өлшемі Меншікті жылу сыйымдылығы c Массасы 1кг заттың температурасын 10С-қа өзгерту үшін қажет жылу мөлшерін көрсететін физикалық шама Меншікті жану жылуы q Дж/кг q=Q/m Массасы 1кг отын толық жанғанда бөлінетін жылу мөлшерін көрсететін физикалық шама Меншікті балқу жылуы λ Дж/кг λ=Q/m 1 кг кристалл затты балқу температурасында сұйыққа айналдыру үшін жұмсалатын жылу мөлшері Меншікті булану жылуы r Дж/кг r=Q/m Сұйықтың бірлік массасын қайнау температурасында буға айналдыруға қажетті жылу 1. Бастапқы температурасы -200С, массасы 2кг мұзды толығымен буға айналдыру үшін қажет энергияны тапБер: t1= -200С Q=Q1+Q2+Q3+Q4= 2100*2*(00С+200С)+3,4*105*2+4200*2*(1000С-00С)+c1=2100Дж/кг0С +2,3*106*2=6,2МДжc2=4200Дж/кг0Сλ=3,4*105Дж/кгr=2,3*106Дж/кгТ/К: Q=? 1. Қайнаудың басынан толық қайнағанға дейін сұйықтың температурасы.A) жоғарылайды.B) төмендейді.C) кейбір сұйықтарда жоғарылайды,ал кейбіреуінде төмендейді.D) өзгермейді.E) басында жоғарылайды,сосын өзгермейді. Сұйық күйіндегі затты суыта бастады да, уақыт өткен сайын оның температурасын өлшеп, кестеге түсірді. 7мин уақыт өткенде ыдыстағы зата) тек сұйық күйіндев) қатты және сұйық күйіндес) тек қатты күйдед) тек газ тәрізді күйдее) сұйық және газ тәрізді күйде t,мин 0 2 4 6 8 10 12 14 16 t, 0C 90 86 82 80 80 80 75 70 65 Жылу алмасу кезінде энергия сақтала ма? Жылу алмасу кезінде қызған дененің берген жылу мөлшері салқын дененің алған жылу мөлшеріне тең болады.Жылу балансының теңдеуі:1) Qa=Qбс1m1(Ө-t1)=c2m2(t2-Ө)2) Q1+Q2+…+Qnc1m1(Ө-t1)+c2m2(Ө-t2)+…+cnmn(Ө-tn)=0 Температурасы 150С, массасы 120г шыны стаканға температурасы 1000С, массасы 200г су құяды. Жылулық тепе-теңдік орнайтын температура. (сш =800 Дж/кг0С; ссу =4200 Дж/кг0С)А) ≈ 910С В) ≈ 740С С) ≈ 380С Д) ≈ 670С Е) ≈ 230СБер: t1=150C 1 жолы: Qa=Qб с1m1(Ө-t1)=c2m2(t2-Ө)m1=0,12кг 800*0,12*Ө-800*0,12*15=4200*0,2*100-4200*0,2*Өt2=1000C Ө=910Сm2=0,2кг 2 жолы: c1m1(Ө-t1)+c2m2(Ө-t2)=0Т/к: Ө=? 800*0,12*Ө-800*0,12*15+4200*0,2*Ө-4200*0,2*100=0 Ө=910С Сұрақ – жауапКлиматы суық жерлерде тұрғын үй салу үшін жылу шығынын азайтатын шараларды ескеру керек. Жылу берілудің қандай түрлері бұл шығынға себеп болады? Оларды азайтуға арналған қандай ұсыныстарың бар? Сұрақ – жауап 4 – жаттығу. № 5,6 ІІ деңгей1) Тазаланған терезе әйнегі күн сәулесінің әсерінен неліктен қызбайды, ал кір, лас әйнек неге тез жылынады? 2) Кастрөлдегі тағамды тез суыту үшін мұзды ыдыстың астына қойған дұрыс па, әлде қақпағының үстіне қойған дұрыс па? Қыста кең немесе тар аяқкиімнің қайсысында адамның аяғы тез тоңады? ІІІ деңгей1) Терезе әйнегін неге қос қабатты етіп жасайды?2) Желдеткішті неге бөлменің жоғарғы жағына орналастырады?3) Неге термостың ішкі ыдысы күмістеліп, айнаның бетіндей етіп жасалады? 1 – тәжірибеЖылу мөлшерінің заттың массасына тәуелділігі Q ~ m 2 – тәжірибеЖылу мөлшерінің температураның өзгерісіне тәуелділігі 3 – тәжірибеЖылу мөлшерінің заттың тегіне тәуелділігі Q ~ заттың тегіне Жылу мөлшері ішкі энергия өзгеруінің өлшемі бола тұрып, дененің температурасына байланысты болады, белгіленуі Q — әрпімен белгіленеді (ку – латын әрпі) Анықтамасы: Жылу берілу кезінде ішкі энергияның өзгеруінің өлшемін жылу мөлшері деп атайды. Өлшем бірлігі: 1 кг суды 1° С – қа қыздыру үшін берілетін жылу мөлшерін калория деп атайды. 1 кал = 4,19 Дж Формуласы: Q=cm( t2 – t1 ) Денені қыздыруға қакжетті немесе ол суығанда бөлінетін жылу мөлшері заттың тегіне, массасына және оның температурасының өзгеруіне тәуелді. Жылу мөлшері Байланысы: Q ~ t2 t1 ; t= t2 — t1 температура өзгерісі. Q ~ m; m – дене массасы Q ~ с; с – заттың меншікті жылу сыйымдылығы 2 –тапсырма. 6-жаттығу /49-бет/1 – есеп Массасы 250г суды 50С-қа дейін қыздыру үшін қанша жылу мөлшері кетеді?2-есеп 0,2 кг жезден жасалған бөлшектің температурасы 3650С. Ол 150С -қа дейін суытылғанда қоршаған ортаға қанша жылу мөлшерін береді?3-есеп 84 кДж жылу мөлшерін бере отырып қанша мөлшердегі суды 100С -қа көтеруге болады? А – тобы Б – тобы С – тобы 1 кДж = Дж1 Дж = кДж1 МДж = Дж1 Дж = МДж3 кДж = Дж5 МДж = ДжО°С = К100°С = КО К = °С 1 л = м3р= кг/м3m= … V кг Массасы 1 кг болат 1°С –қа суынғанда қоршаған ортаға қанша жылу мөлшерін бөледі? Адам массасы 200 г, температурасы 46,5°С стакан шай ішкенде қандай жылу мөлшерін алады? Адам денесінің температурасы 36,5°С. Массасы 2 кг болат 1°С-қа суынғанда қоршаған ортаға қанша жылу мөлшерін бөледі? Массасы қандай суды 10°С – 60°С қа дейін қыздыруға болады? Егер оған 210 кДж жылу берілсе. Массасы 4 кг болат 2°С-қа суынғанда қоршаған ортаға қанша жылу мөлшерін бөледі? Массасы 100 кг су қоршаған ортаға 8400 кДж жылу мөлшерін бере отырып, қанша градусқа суынған? (Кельвинмен өрнекте) 3 –тапсырма Бекіту сұрақтары:Жылу мөлшері дегеніміз не?Жылу мөлшері неге тәуелді? Мысал келтіріңдер.3.Заттың меншікті жылу сыйымдылығы нені көрсетеді?Заттың меншікті жылу сыйымдылығының бірлігі не?Мұздың меншікті жылу сыйымдылығы 2100 Дж / кг°C – қа тең. Бұл нені білдіреді? 6)1 – кестеден меншікті жылу сыйымдылықтары ең жоғары және ең төменгі болатын заттарды атаңдар. Олардың жылу сыйымдылықтарының неше есе айырмашылығы бар? § 9,10 2. 5- жаттығу /барлығы орындайды/3. 6- жаттығу ( 4,9,10) /“4” бағасына үміткерлер орындайды/4. 6- жаттығу ( 5-8) /“5” бағасына үміткерлер орындайды/